آلمان به عنوان سومین اقتصاد دنیا و بزرگترین اقتصاد اروپا با داشتن صنعتی پویا، همواره یکی از پرطرفدارترین مقاصد تحصیلی در جهان و اروپا بوده است و به طور معمول در میان 5 کشور محبوب برای تحصیل در نظر گرفته می‌شود. هزاران دانشجوی بین‌المللی، از جمله بسیاری از ایرانی‌ها، هر سال این کشور را برای ادامه تحصیل انتخاب می‌کنند. دلیل این محبوبیت کاملاً مشخص است: تحصیل رایگان در دانشگاه‌های معتبر و باکیفیت جهانی.
اما آیا واقعاً تحصیل رایگان در آلمان برای دانشجویان بین‌المللی امکان‌پذیر است؟ پاسخ روشن است: بله، در بسیاری از موارد هنوز هم می‌توان در آلمان رایگان تحصیل کرد.
چرا آلمان یکی از بهترین کشورها برای تحصیل است؟
آلمان به عنوان قلب صنعتی اروپا، کشوری با نظام آموزشی قوی، اقتصادی پایدار و استاندارد بالای زندگی شناخته می‌شود. دانشگاه‌های این کشور به خاطر کیفیت علمی بالا، زیرساخت‌های آموزشی مدرن و تمرکز بر پژوهش، در رتبه‌های برتر جهانی قرار دارند.
مدرک دانشگاهی آلمان نه تنها در اروپا بلکه در سراسر دنیا معتبر است و فرصت‌های شغلی گسترده‌ای را برای فارغ‌التحصیلان فراهم میکند.
علاوه بر این، آلمان کشوری چندفرهنگی و دانشجو‌محور است. شهرهایی مانند برلین، مونیخ، هایدلبرگ و فرانکفورت هم محیط تحصیلی پویا دارند و هم فرصت‌های کاری متنوعی در اختیار دانشجویان قرار می‌دهند.
آیا تحصیل در آلمان واقعاً رایگان است؟
آلمان یکی از معدود کشورهای اروپایی است که تحصیل در آن، حتی برای دانشجویان بین‌المللی، در بسیاری از دانشگاه‌ها رایگان یا با شهریه بسیار پایین است. دانشگاه‌های دولتی آلمان از سال‌ها پیش سیاستی دارند که طبق آن، تحصیل در مقاطع مختلف از کارشناسی تا ارشد و دکتری بدون شهریه یا با هزینه اندک ارائه می‌شوند.
در دانشگاه‌های دولتی معمولاً فقط هزینه‌ای تحت عنوان “Semester Fee” (هزینه خدمات دانشجویی) از دانشجو دریافت می‌شود که بین ۱۵۰ تا ۳۵۰ یورو در هر ترم است. این مبلغ شامل کارت حمل‌ونقل عمومی، امکانات ورزشی و خدمات دانشجویی می‌شود.
با این حال، برخی ایالت‌ها مثل بادن-وورتمبرگ از سال ۲۰۱۷ برای دانشجویان غیراروپایی شهریه‌ای سالانه در حدود ۱۵۰۰ یورو تعیین کرده‌اند. اما حتی با در نظر گرفتن این مبلغ، تحصیل در آلمان همچنان بسیار ارزان‌تر از دیگر کشورهای اروپایی است.
بورسیه‌ها: راهی برای تحصیل کاملاً رایگان در آلمان
اگرچه تحصیل در بسیاری از دانشگاه‌های آلمان به طور کلی کم‌هزینه است، اما دانشجویان بین‌المللی می‌توانند از بورسیه‌های مختلفی استفاده کنند تا هزینه‌های باقی‌مانده‌ی تحصیل و زندگی خود را نیز پوشش دهند.
مشهورترین و معتبرترین بورسیه تحصیلی در آلمان بورسیه DAAD است که توسط سازمان تبادلات آکادمیک آلمان ارائه می‌شود. این بورسیه یکی از جامع‌ترین برنامه‌های حمایتی برای دانشجویان بین‌المللی محسوب می‌شود و هر سال هزاران نفر از آن بهره‌مند می‌شوند.
بورسیه DAAD چیست و چه مزایایی دارد؟
بورسیه DAAD در واقع مجموعه‌ای از برنامه‌های متنوع است که برای دانشجویان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری طراحی شده‌اند.
این بورسیه‌ها معمولاً شامل موارد زیر می‌شوند:
- پوشش کامل یا بخش عمده شهریه (در صورت وجود)،
- کمک‌هزینه زندگی ماهانه (حدود ۸۵۰ تا ۱۲۰۰ یورو بسته به مقطع تحصیلی)،
- بیمه درمانی،
- کمک‌هزینه سفر،
- و در برخی موارد پشتیبانی برای یادگیری زبان آلمانی.
یکی از ویژگی‌های متمایز بورسیه DAAD این است که نه تنها بر پایه معدل یا رزومه علمی، بلکه بر اساس انگیزه‌نامه قوی، طرح پژوهشی مناسب و تطابق رشته تحصیلی با نیازهای اقتصادی و علمی آلمان بررسی می‌شود. برای دانشجویان ایرانی که قصد تحصیل در آلمان را دارند، DAAD می‌تواند در عمل تحصیل را کاملاً رایگان کند.
سایر بورسیه‌ها و کمک‌هزینه‌ها
علاوه بر DAAD، بسیاری از دانشگاه‌های آلمانی و بنیادهای خصوصی نیز برنامه‌های بورسیه خاص خود را دارند. برخی از معروف‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- Konrad Adenauer Stiftung Scholarship
- Friedrich Ebert Stiftung
- Heinrich Böll Foundation Scholarship
- Deutschlandstipendium
این بورسیه‌ها معمولاً کمک‌هزینه‌ای ماهانه بین ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ یورو به دانشجو اختصاص می‌دهند و برای متقاضیان بین‌المللی نیز قابل دریافت هستند.
دانشگاه‌های برتر و مقرون‌به‌صرفه آلمان
از آنجا که تقریباً همه دانشگاه‌های دولتی آلمان شهریه ندارند، تمرکز اصلی در انتخاب دانشگاه باید بر کیفیت آموزشی و موقعیت جغرافیایی باشد. در ادامه چند نمونه از دانشگاه‌های مطرح و پرتقاضا برای دانشجویان بین‌المللی معرفی می‌شود:
Technical University of Munich (TUM)
یکی از برترین دانشگاه‌های فنی اروپا که به کیفیت پژوهش و ارتباط قوی با صنعت معروف است. تحصیل در TUM برای دانشجویان بین‌المللی رایگان است، به‌جز هزینه‌های جزئی خدمات دانشجویی.
LMU Munich (Ludwig Maximilian University)
دانشگاهی قدیمی و معتبر با طیف وسیعی از رشته‌های علوم انسانی و تجربی. تحصیل در آن رایگان است و بورسیه‌های متعددی از طریق DAAD و بنیادهای دیگر ارائه می‌شود.
Heidelberg University
قدیمی‌ترین دانشگاه آلمان و یکی از بهترین مراکز علمی اروپا. این دانشگاه برنامه‌های تحصیلات تکمیلی بسیار قوی دارد و به دلیل بورسیه‌های پژوهشی، مقصد محبوبی برای دانشجویان خارجی است.
RWTH Aachen University
از معروف‌ترین دانشگاه‌های مهندسی اروپا، با ارتباط مستقیم با شرکت‌های بزرگ صنعتی. بسیاری از دوره‌های این دانشگاه به زبان انگلیسی تدریس می‌شوند و شهریه ندارند.
University of Hamburg
دانشگاهی چندرشته‌ای با شهریه صفر برای دانشجویان بین‌المللی و محیطی دانشجو‌محور در یکی از شهرهای زیبا و مدرن آلمان.
هزینه زندگی دانشجویی در آلمان
اگرچه تحصیل در آلمان تقریباً رایگان است، اما دانشجویان باید هزینه زندگی را در نظر بگیرند. میانگین هزینه زندگی برای یک دانشجو در سال ۲۰۲۵ حدود ۹۰۰ تا ۱۱۰۰ یورو در ماه تخمین زده می‌شود که شامل اجاره، خورد‌و‌خوراک، حمل‌ونقل و بیمه می‌شود. هزینه‌ها بسته به شهر متفاوت است؛ برلین و مونیخ گران‌ترند، در حالی که شهرهای کوچک‌تر مثل لایپزیگ یا درسدن مقرون‌به‌صرفه‌تر هستند.
در صفحه‌ی ویژه مربوط به هزینه‌های زندگی در آلمان، می‌توان جزئیات دقیق‌تری درباره‌ی این موضوع یافت و براساس بودجه شخصی برنامه‌ریزی بهتری انجام داد.
شرایط پذیرش و تمکن مالی
برای ورود به دانشگاه‌های آلمان در مقطع کارشناسی، معمولاً داشتن مدرک دیپلم (و یا پیش‌دانشگاهی رد صورت وجود) لازم است. اگر قصد تحصیل رایگان را داشته باشید باید ابتدا در یکی از کالج‌ها موسوم به Studienkolleg پذیرش بگیرید که لازم است تا مدرک زبان آلمانی در سطح B2 داشته باشید. مدارک زبان آلمانی مورد پذیرش سفارت عبارتند از مدرک ALTE، DSIT موسسه گوته، TestDaF موسسه شیراز، ÖSD مرکز آزمون زبان، ÖKF انجمن فرهنگی اتریش و یا آزمون TELC. مدارک زبان انگلیسی نیز عبارتند از مدرک IELTS، TOEFL، Duolingo و یا هر مدرک زبانی که کالج/دانشگاه مقصد در کشور آلمان برای پذیرش به آن استناد کرده است. در حقیقت سفارت به این موضوع توجه میکند که کالج و یا دانشگاه مدنظر شما در آلمان به چه مدرک زبانی نیاز دارد.
برای پذیرش رایگان در مقطع کارشناسی داشتن معدل تحصیلی خوب (بیش از 16.5 از 20) و مدرک زبان المانی در سطح B2 ضروری است. در این دوره یکساله کالج عملا انتخاب رشته می‌کنید و سپس وارد دانشگاه خواهید شد.
برای تحصیل به زبان انگلیسی در مقطع کارشناسی که عموما رایگان نیستند، نیازی به ورود به کالج نیست و مستقیم وارد دانشگاه می‌شوید.
در مقاطع تحصیلات تکمیلی، تحصیل رایگان به زبان انگلیسی نیز به وفور ارائه می‌شود. این موضوع به نوع رشته شما بستگی دارد. برای نمرات زبان انگلیسی نیز داشتن سطح B2 لازم است یعنی نمره آیلتس 6.5 و تافل در حدود 92 تا بتوانید بسیاری از دانشگاه‌ها را انتخاب کنید.
در مرحله دریافت ویزای تحصیلی نیز باید تمکن مالی برای سال اول تحصیل نشان داده شود که در حال حاضر این مقدار در حدود 12 هزار یورو است. در صورت داشتن بورسیه‌ای مانند DAAD، این مبلغ کاهش پیدا میکند یا حتی حذف می‌شود. نکته مهم در تمکن مالی آلمان این است که نیازی به گردش حساب چند روزه و چندماهه نیز نیست و یک تمکن یکروزه نیز سفارت را مجاب خواهد کرد.
جمع‌بندی
تحصیل در آلمان یکی از بهترین فرصت‌ها برای دانشجویانی است که به دنبال آموزش باکیفیت، مدارک معتبر و هزینه بسیار پایین هستند. تحصیل رایگان در همه مقاطع دانشگاهی وجود دارد، در کارشناسی به زبان آلمانی و در تحصیلات تکمیلی به هردو زبان انگلیسی و آلمانی.
آلمان با دانشگاه‌های دولتی رایگان، بورسیه‌های قدرتمند مثل DAAD و هزینه زندگی منطقی و بازار کاری غنی و پویا شرایطی فراهم کرده که دانشجویان بین‌المللی بتوانند با حداقل هزینه، آینده تحصیلی و شغلی درخشانی برای خود بسازند.
کافی است مسیر درست را بشناسید، مدارک‌تان را دقیق و درست آماده کنید و از فرصت‌های بورسیه به‌ویژه DAAD بیشترین استفاده را ببرید.
مشاوران گروه اپلایرز می‌توانند در انتخاب دانشگاه مناسب، آماده‌سازی مدارک برای پذیرش، ویزا، بورسیه و برنامه‌ریزی مالی، همراه گام‌به‌گام شما در مسیر مهاجرت تحصیلی به آلمان باشند.